Melk, de witte motor. Zo werd er in de jaren 50 en 60 reclame gemaakt. Het is een van de succesvolste reclame campagnes geweest uit de Nederlandse geschiedenis met als doel om van het ‘kinderachtige imago’ af te komen en te laten zien dat melk voor jong en oud gezond is.
Magere en halfvolle melk en melkproducten zoals kaas, magere en halfvolle yoghurt en karnemelk passen in Nederland in een gezond voedingspatroon, althans volgens het voedingscentrum. Melkproducten bevatten eiwit en zijn een bron van de vitaminen B2, B12 en calcium.
In de afgelopen jaren is er nog wel het een en ander om te doen geweest. Want hoe gezond is melk nu eigenlijk? Dat zuivel in de schijf van vijf staat bij het voedingscentrum hoeft nog niet direct te betekenen dat melk ook gezond is voor het lichaam. Daarom gaan we in dit artikel in op de vraag: is melk wel of niet gezond?
Melk- en melkproducten
Melk (magere)- en melkproducten, zoals halfvolle yoghurt en karnemelk zijn niet meer weg te slaan uit de Nederlandse huishoudens. Het nemen van zuivel verlaagd het risico op diabetes type 2 en melkproducten leveren veel goede voedingsstoffen. Vet in melk bevat wel veel verzadigde vetzuren. Dit vergroot het risico op hart- en vaatziekten. Neem je daarentegen magere en halfvolle melkproducten, dan krijg je niet te veel verzadigd vet binnen.
Daarnaast bevat het calcium, samen met vitamine D wat belangrijk is voor sterke botten en een gezonde botdichtheid. Echter, zijn er meerdere factoren die invloed hebben op sterke botten. Dagelijks fysieke activiteit, erfelijkheid en andere voeding spelen ook belangrijke rol.
Lees ook: verlies je spierkracht en spiermassa als je tijdje niet traint?
Redenen waarom melk ongezond is
Om de bovengenoemde (wetenschappelijke) redenen blijkt dat melk gezond is. Toch zijn er nog steeds mensen die beweren dat het juist ongezond is. Is melk wel of niet gezond? Hieronder zetten we de meest gehoorde argumenten op een rijtje en behandelen we hoe betrouwbaar ze zijn.
1. Melk verzuurt het lichaam
Het is waar dat melkproducten verzurende stoffen bevatten. Maar toch heeft ons lichaam het vermogen om deze zure bestanddelen te neutraliseren of te bufferen. Dit betekent dat het drinken van melk je lichaam niet schadelijk verzuurt.
2. Groot deel van de mensen is lactose-intolerant
Dit argument zien we ook regelmatig voorbij komen. Het idee er achter is dat de meeste mensen last krijgen van melk, dus dan kunnen we het maar beter niet nemen.
Wat is lactose-intolerant dan precies? Dit houdt in dat het lichaam de lactose niet goed kan verdragen. Lactose is een suiker in melkproducten en wordt ook wel melksuiker genoemd. Normaal gesproken wordt deze lactose door het lichaam omgezet, waardoor het in de darmen kan worden verteerd.
Voor deze omzetting is lactase nodig, een enzym dat in de darmwand wordt geproduceerd. Lactase verteert de lactose in melkproducten zodat het in het lichaam wordt opgenomen. Bij mensen met lactose-intolerantie maakt hun lichaam niet genoeg lactase aan. Daarom wordt de lactose niet verwerkt en blijft gewoon in de darmen….
Een groot aantal mensen is toch intolerant voor lactose? Dat is een betrouwbare bewering. Zo kunnen veel mensen buiten Europa geen zuivelproducten hebben. In Nederland is dat echter anders, waar we al jaren koemelk drinken.
Hoe zit dat precies? Een genetische mutatie die de vertering van lactose op latere leeftijd mogelijk maakt is wijdverspreid. In Nederland is naar schatting < 5% van de mensen lactose-intolerant. Veel van dat percentage krijgen pas klachten bij grotere hoeveelheden. Wat zijn grotere hoeveelheden? Meer dan 2 glazen van 250cl melk per dag.
3. Botontkalking als je teveel melk drink
Maar in melk zit tot calcium en dat gaat bontontkalking tegen? Klopt! Er zijn daarentegen ook mensen die beweren dat teveel melk juist zorgt voor bontontkalking. Hoe komt dat? Naast calcium bevat melk ook fosfor. Dit fosfor bindt calcium en voorkomt dat het in het lichaam wordt opgenomen.
Betekent dit dat het drinken van melk het risico op osteoporose verhoogt? Het antwoord is NEE. In de meeste gevallen geldt dit alleen voor mensen die al een verhoogd risico op osteoporose hebben door een slechte levensstijl en/of erfelijke factoren.
4. Melk heb je niet nodig
Ten slotte het meest gehoorde argument: ‘melk heb je niet nodig’ want in andere werelddelen, zoals Azië leven mensen ook zonder melk. En dit klopt, in essentie ben je melk ook niet nodig, maar Aziaten hebben überhaupt al een heel ander voedingspatroon dus die vergelijking is niet representatief.
Natuurlijk kun je gezond eten zonder zuivel, maar daarvoor zal je ook andere aanpassingen moeten doen in je voeding. Wil je zuivel vervangen voor een gezonde variant, die bevorderend werken voor de gezondheid? Denk dan eens aan soja, kokos, amandelen of rijstemelk. Ja, rijst kan je niet alleen eten, maar ook drinken. Deze vervanger bevat weinig vet, geen cholesterol, en zit boordevol vitaminen.
Is melk wel of niet gezond?
Melk is met name een bron van verschillende voedingsstoffen. Zo bevat het eiwitten, calcium en vitamine B2 en B12. Dit draagt bij aan de groei en het behoud van spieren en botten. Calcium is bijvoorbeeld belangrijk voor de opbouw en onderhoud van botten en de tanden. Bovendien heeft het invloed op de werking van de spieren. De vitaminen B2 en B12 zijn belangrijk voor een normale werking van het zenuwstelsel en de energiehuishouding.
Daarnaast blijkt uit verschillende onderzoeken dat melkproducten de risico’s op darmkanker verlagen. Dit met al slechts 1 glas melk per dag. Ook voor gewichtsbehoud en afvallen kan de consumptie van magere melk helpen. Deze hebben namelijk een gunstig effect op gewichtsverlies en op de veranderingen in de lichaamssamenstelling. Kijk wel uit met volle melk. Hierin zitten verzadigde vetten. Deze vetten zijn slecht voor het lichaam en dikmakers.
Lees ook: gemotiveerd blijven tijdens afvallen (6 tips)
Ben je lactose-intolerant?
Al eerder hebben we het gehad over lactose-intolerant. Melk heeft gunstige werkingen, maar dit is natuurlijk van toepassing op mensen die lactose kunnen verteren. Ook al heeft dit betrekking op de grote meerderheid, als je niet binnen deze groep valt, dan heb je er uiteraard weinig aan.
Daarnaast zijn er mensen die nog wat andere bijwerkingen kunnen ondervinden. Huidproblemen bijvoorbeeld. Uit steeds meer onderzoeken blijkt dat er een negatief verband is tussen acne en het drinken van melk. Vanwege de hormonen in melk worden hormonen in je eigen lichaam geprikkeld en wordt er meer talg geproduceerd. Heb je op de één of andere manier hier kast van, dan is het beter om voor een alternatief te kiezen.
Alternatieven voor melk
Er zijn dus volop redenen om melk te drinken of om melkproducten te nemen, maar als je het niet lust, als je geen melkproduct kunt verdragen of als je veganistisch bent, wat doe je dan? Zijn er alternatieven voor melk om toch te profiteren van de juiste voedingsstoffen?
Ja, dat is zeker mogelijk. Tegenwoordig zijn er voldoende vervagende producten te krijgen. Los van lactosevrije melk kun je kiezen voor havermelk, amandelmelk, sojamelk of rijstmelk. Sojamelk lijkt het meest op ’traditionele melk’ en aan de granendrinken, zoals haver en amandel worden tegenwoordig mineralen en vitamines toegevoegd die ook terug te vinden zijn in dierlijke melk.
Bovendien zijn plantaardige dranken vaak extra gezoet met suiker. Ga dan bij voorkeur voor een ongezoete sojamelk met vitamine B2, B12 en calcium. Lees ook altijd even het etiket om te kijken wat er allemaal in het product zit.
Naast melkvervangers kan je ook voldoende calcium halen uit noten, zaden en groente. Al dien je dit wel in grotere hoeveelheden te doen. Wat inhoudt dat 1 glas melk gelijk staat aan 500 gram broccoli of 100 gram amandelen.
Vitamine B2 en B12 kun je halen uit vlees en eieren en ook uit diverse groentes. Vitamine B12 is voor iemand met een vegetarisch of veganistisch eetpatroon wel een belangrijk aandachtspuntje (je hebt hier al snel een tekort aan). Wanneer je volledig plantaardig eet, dan doe je er verstandig aan om een vitamine B supplement te nemen.
